Wie zijn ze en waar staan ze voor?
De Nederlandse politiek is veelzijdig en kent een breed spectrum aan partijen – van uitgesproken links tot duidelijk rechts, en alles daartussenin. Begrippen als “links” en “rechts” worden veel gebruikt, maar wat betekenen ze eigenlijk in de Nederlandse context? En welke partijen vallen onder links, rechts of het politieke midden?
In dit artikel leggen we uit wat het verschil is tussen links en rechts, welke partijen daarbinnen vallen, waar ze voor staan, en hoe ze zich verhouden tot actuele thema’s zoals klimaat, migratie, economie en gezondheidszorg.
Wat betekent links en rechts in de politiek?
De termen links en rechts stammen oorspronkelijk uit de tijd van de Franse Revolutie, waarbij de indeling letterlijk sloeg op waar men in het parlement zat. In de moderne politiek verwijzen deze begrippen naar fundamentele verschillen in visie op economie, sociale gelijkheid, de rol van de overheid en individuele vrijheid.
Linkse partijen
Linkse partijen leggen de nadruk op gelijkheid, solidariteit en collectieve verantwoordelijkheid. Ze zijn doorgaans voorstander van:
-
Meer overheidsbemoeienis
-
Herverdeling van inkomen via belastingen
-
Sterke sociale zekerheid
-
Bescherming van kwetsbare groepen
-
Investeringen in zorg, onderwijs en duurzaamheid
Rechtse partijen
Rechtse partijen focussen op vrijheid, verantwoordelijkheid en economische groei. Ze zijn meestal voorstander van:
-
Minder overheidsbemoeienis
-
Lagere belastingen
-
Vrije marktwerking
-
Streng migratiebeleid
-
Meer nadruk op nationale identiteit en veiligheid
Tussen links en rechts ligt een groot politiek midden, waar partijen pragmatischer en minder ideologisch zijn. Veel Nederlandse partijen combineren linkse en rechtse standpunten.
Linkse partijen in Nederland (2025)
GroenLinks–PvdA
Sinds 2023 zijn GroenLinks en de PvdA (Partij van de Arbeid) nauwer gaan samenwerken, ook in verkiezingen. Ze vormen een brede linkse beweging die inzet op klimaat, sociale rechtvaardigheid en gelijke kansen.
-
Klimaat: Vergaande verduurzaming, hogere CO₂-heffingen, vergroening van de economie.
-
Economie: Progressieve belastingen, hogere minimumlonen, investeringen in zorg en onderwijs.
-
Zorg en onderwijs: Meer geld naar publieke sector, minder marktwerking.
-
Migratie: Ruimhartig asielbeleid, focus op integratie en inclusie.
SP (Socialistische Partij)
De SP is een partij op de linkervleugel die vooral strijdt tegen ongelijkheid, armoede en marktwerking in de publieke sector.
-
Economie: Veel nadruk op herverdeling, nationalisering van zorg en energie.
-
Zorg: Afschaffen van het eigen risico, terug naar een publieke zorgverzekeraar.
-
Migratie: Kritischer dan andere linkse partijen, nadruk op goede opvang maar ook beheersbaarheid.
-
Europa: Eurosceptisch, tegen verdere machtsoverdracht aan Brussel.
Partij voor de Dieren (PvdD)
Begonnen als dierenrechtenpartij, maar inmiddels een brede progressieve partij met focus op klimaat, duurzaamheid en ethiek.
-
Klimaat en milieu: Radicale vergroening, stoppen met intensieve veehouderij.
-
Economie: Minder groei, meer balans met natuur en welzijn.
-
Zorg en onderwijs: Meer investeren, minder winstdenken.
-
Migratie: Humane opvang en oorzaken van migratie aanpakken (bijv. klimaatvluchtelingen).
BIJ1
Een kleine maar uitgesproken partij die focust op antiracisme, sociale gelijkheid en inclusiviteit.
-
Economie: Radicaal herverdelend, pleit voor herstelbetalingen voor slavernijverleden.
-
Zorg en onderwijs: Gelijkheid staat centraal.
-
Migratie: Pleit voor open grenzen en afschaffing van vreemdelingenbewaring.
Rechtse partijen in Nederland (2025)
VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie)
De grootste rechtse partij van Nederland, met een focus op vrijheid, veiligheid en economische groei.
-
Economie: Lage belastingen, ondernemersvriendelijk beleid.
-
Zorg: Marktwerking blijft, met oog voor efficiëntie.
-
Migratie: Strenger toelatingsbeleid, inzetten op integratie.
-
Klimaat: Realistische en haalbare verduurzaming, zonder economische schade.
PVV (Partij voor de Vrijheid – Geert Wilders)
Populistische partij die zich richt op immigratie, islamkritiek en nationale identiteit.
-
Migratie: Stop op immigratie uit islamitische landen.
-
Zorg en ouderen: Meer geld naar ouderen en Nederlandse gezinnen.
-
Europa: Tegen de EU, wil een “Nexit”.
-
Klimaat: Zeer kritisch op klimaatbeleid; noemt het “klimaathysterie”.
FvD (Forum voor Democratie)
Oorspronkelijk een conservatief-liberaal alternatief, nu bekend om kritiek op globalisme, klimaatbeleid en de EU.
-
Migratie: Zeer streng, voor grensbewaking en cultuurbehoud.
-
Klimaat: Ontkent klimaatcrisis, tegen klimaatmaatregelen.
-
Zorg: Terug naar nationaal stelsel, minder bureaucratie.
-
Onderwijs: Meer aandacht voor “klassieke waarden” en nationale geschiedenis.
JA21
Een rechtse, conservatief-liberale partij ontstaan uit een afsplitsing van FvD. Ze is iets gematigder.
-
Economie: Lagere lasten, sterk midden- en kleinbedrijf.
-
Migratie: Streng beleid, focus op integratie.
-
Klimaat: Realistisch klimaatbeleid zonder lastenverzwaring.
-
Europa: Kritisch op EU, voor minder bemoeienis.
Het politieke midden
D66 (Democraten 66)
Een progressief-liberale partij met een mix van linkse en rechtse standpunten.
-
Klimaat: Ambitieus klimaatbeleid en innovatie.
-
Onderwijs: Prioriteit nummer één, focus op kansengelijkheid.
-
Economie: Markteconomie met sociale correcties.
-
Migratie: Ruimhartig en humaan, met focus op internationale samenwerking.
CDA (Christen-Democratisch Appèl)
Traditioneel een middenpartij met conservatieve waarden en een christelijke basis.
-
Zorg en gezin: Sterke steun voor mantelzorg, gezin als hoeksteen.
-
Economie: Waardengedreven marktwerking.
-
Migratie: Beheerst beleid met nadruk op integratie.
-
Klimaat: Evenwicht tussen duurzaamheid en betaalbaarheid.
ChristenUnie
Een christelijke partij met sociaal linkse standpunten en conservatieve waarden op ethische thema’s.
-
Zorg en armoede: Veel aandacht voor kwetsbaren.
-
Migratie: Menswaardig en solidair beleid.
-
Klimaat: Rentmeesterschap, duurzame keuzes stimuleren.
-
Ethische kwesties: Tegen abortus, euthanasie en verruiming van drugsbeleid.
Slotgedachte: De mix van links en rechts in Nederland
In de Nederlandse politiek is het zelden zwart-wit. Veel partijen combineren linkse en rechtse standpunten, afhankelijk van het thema. Bovendien verandert de invulling van “links” en “rechts” door de jaren heen. Wat vroeger progressief was, kan nu mainstream zijn, en vice versa.
Wat wel duidelijk is: kiezers hebben veel te kiezen. Of je nu gelooft in een sterk vangnet of juist in individuele vrijheid, in strenge grenzen of in openheid – de Nederlandse politiek biedt ruimte voor verschillende visies en achtergronden.
Extra Tip: Kieskompas en Stemwijzer: handige tools voor jouw stemkeuze
Ben je benieuwd welke partij het beste past bij jouw overtuigingen? Dan zijn stemhulpen zoals Kieskompas of Stemwijzer handige tools. Ze geven je inzicht in hoe jouw standpunten zich verhouden tot de partijen in Nederland.
In Nederland zijn er bij verkiezingen vaak veel partijen en programma’s om te vergelijken. Het kan lastig zijn om precies te weten welke partij het beste aansluit bij jouw ideeën en waarden. Gelukkig zijn er handige online tools zoals Kieskompas en Stemwijzer die je daarbij helpen.
Kieskompas is een interactieve stemhulp waarbij je stellingen beoordeelt die aansluiten bij actuele politieke thema’s. Aan de hand van jouw antwoorden berekent Kieskompas welke partijen het dichtst bij jouw standpunten liggen. Het voordeel van Kieskompas is dat het niet alleen een overzicht geeft van partijen, maar ook laat zien hoe partijen scoren op losse onderwerpen. Zo krijg je inzicht in waar je het eens of oneens bent met verschillende partijen.
Stemwijzer werkt vergelijkbaar en is een van de bekendste stemhulpen in Nederland. Je vult een aantal stellingen in en Stemwijzer vergelijkt jouw antwoorden met het partijprogramma van alle deelnemende partijen. Uiteindelijk toont Stemwijzer een overzicht van de partijen die het beste bij jouw opvattingen passen. Daarnaast geeft het per stelling inzicht in hoe partijen verschillen, wat helpt om een weloverwogen keuze te maken.
Beide tools zijn waardevol omdat ze je helpen om bewust en geïnformeerd te stemmen, vooral als je twijfelt of voor het eerst gaat stemmen. Ze zijn gratis, eenvoudig te gebruiken en worden rondom verkiezingen vaak sterk aanbevolen door media en politiekeducatieve instanties.